Γνωρίζετε την αρχαία ελληνική και ρωμαϊκή φιλοσοφία του στωικισμού;
Για μια περίοδο που χρονολογείται από το 300 π.Χ. έως τον τρίτο αιώνα μ.Χ., ο στωικισμός ήταν μια δημοφιλής φιλοσοφία που βοήθησε πολλούς στον αρχαίο κόσμο να αντιμετωπίσουν τις καταστροφές, την πολιτική αστάθεια, τους πολέμους, την υψηλή βρεφική θνησιμότητα, την πείνα και την εξορία. Πρόσφατα ο στωικισμός απολαμβάνει μια “αναζωπύρωση”, καθώς οι άνθρωποι της Silicon Valley το εφαρμόζουν κατά κόρον. Βεβαίως ο στωικισμός έχει ευρεία εφαρμογή και πέρα από τη Silicon Valley. Ίσως σας βοηθήσει να χειριστείτε περίεργα σύγχρονα προβλήματα.
«Καθώς περνούσαν τα χρόνια, και καθώς ο κόσμος ένιωθε όλο και πιο χαοτικός, αναρωτιόμουν ποιες στωικές αρχές θα μπορούσα να εφαρμόσω που θα με έκαναν να νιώθω λιγότερο άγχος. Αποδεικνύεται ότι ήταν πολλά, συμπεριλαμβανομένης της στωικής θεμελιώδους αρχής του τεστ ελέγχου» αναφέρει η Μπρίτζιντ Ντιλέινι, που έγραψε το βιβλίο “Reasons Not to Worry: How to Be Stoic in Chaotic Times”.
Οι έξι τρόποι για να κάνετε τη ζωή σας πιο εύκολη και γαλήνια
- Το τεστ ελέγχου
- Ορθολογική σκέψη
- Μην παρασυρθείτε από τον φόβο ή την οργή των άλλων
- Να είστε χαλαροί
- Επιδιώξτε να είστε υπομονετικοί στη ζωή σας και με τους άλλους
- Μην ενεργείτε με άγχος ή φόβο
- Το τεστ ελέγχου
Το τεστ ελέγχου είναι μια απλή αλλά απίστευτα αποτελεσματική στρατηγική που χρησιμοποιεί η συγγραφέας κάθε φορά που αρχίζει να ανησυχεί για κάτι. Μπορεί να εφαρμοστεί σε απολύτως τα πάντα στη ζωή, από τη μη αύξηση του μισθού μέχρι την αντιμετώπιση του θανάτου.
Ο τύπος, ή το τεστ, βρίσκεται στο Εγχειρίδιο ή Enchiridion, ένα βιβλίο με διαλέξεις του Ρωμαίου στωικού Επίκτητου. Ο Επίκτητος – του οποίου το εγχειρίδιο εκδόθηκε το 125 μ.Χ. – έγραψε: “Μέσα στις δυνάμεις μας είναι η γνώμη, το κίνητρο, η επιθυμία, η αποστροφή και, με μια λέξη, οτιδήποτε είναι δικό μας. Δεν είναι στις δυνάμεις μας το σώμα μας, η περιουσία μας, η φήμη μας, το αξίωμα και, με μια λέξη, οτιδήποτε δεν είναι δικό μας έργο”.
Ουσιαστικά, η σφαίρα ελέγχου μας αποτελείται από τις δικές μας ενέργειες και αντιδράσεις, τις επιθυμίες μας, τον χαρακτήρα μας και το πώς συμπεριφερόμαστε στους άλλους. Τα υπόλοιπα –συμπεριλαμβανομένων των σωμάτων μας, των πράξεων των άλλων, της φήμης μας και της περιουσίας μας (προσωπική και οικονομική)– είναι εκτός ελέγχου μας.
Αν και στο βιβλίο της η Ντιλέινι, συζητά αν η επιθυμία είναι πραγματικά στον έλεγχό μας, το τεστ ελέγχου είναι εξαιρετικά αποτελεσματικό στην αξιολόγηση του τι πρέπει και τι δεν πρέπει να περιμένουμε να μπορούμε να ελέγξουμε τη ζωή. Αυτή η γνώση είναι λυτρωτική.
- Θέλετε να σας ερωτευτεί κάποιος που αγαπάτε; Εκτός ελέγχου σας.
- Θέλεις αυτή τη δουλειά; Μπορείτε να κάνετε αίτηση – αλλά τελικά η επιλογή δεν είναι στα χέρια σας.
- Σας αρέσει ένα διαμέρισμα; Μπορείτε να υποβάλετε προσφορά για αυτό – αλλά μπορεί να το θέλουν και άλλοι.
- Έχετε διαγνωστεί με καρκίνο; Μπορείτε να δοκιμάσετε ό,τι περνάει από το χέρι σας αλλά δεν μπορείτε απαραίτητα να ελέγξετε την εξάπλωση μιας ασθένειας, ακόμη και με την καλύτερη ιατρική φροντίδα.
Χρησιμοποιήστε το τεστ ελέγχου κάθε μέρα για να κάνετε μια αξιολόγηση του των πραγμάτων για τα οποία πρέπει να ανησυχείτε και, κατά συνέπεια, πού μπορείτε να κατευθύνετε καλύτερα την ενέργειά σας. Αν διαβάσετε δυσάρεστα νέα για πόλεμο ή σύγκρουση, αναρωτηθείτε αν είναι στο πεδίο ελέγχου σας να σταματήσετε ή να επηρεάσετε τη σύγκρουση. Η απάντηση κατά πάσα πιθανότητα είναι όχι.
Η διαμαρτυρία και άλλες μορφές ομιλίας μπορεί να επηρεάσουν τα αποτελέσματα – αλλά τελικά, δεν ελέγχουν άμεσα το αποτέλεσμα. Σύμφωνα με τον στωικισμό – η ενέργεια πρέπει να τοποθετείται σε περιοχές όπου έχουμε άμεσο έλεγχο. Διαφορετικά, υποφέρουμε άσκοπα.
Ορθολογική σκέψη
Οι στωικοί πίστευαν ότι ένα πράγμα που χώριζε τους ανθρώπους από τα ζώα ήταν η ικανότητά μας να σκεφτόμαστε λογικά.
Μέρος της ορθολογικής σκέψης είναι να ενεργούμε βάσει καλών πληροφοριών και να στοχαζόμαστε πλήρως την κατάσταση, αντί να καταναλώνουμε ή να ενεργούμε βάσει παραπληροφόρησης ή ανούσιων πηγών.
Έτσι, εάν αποφασίσετε να διαβάσετε τις ειδήσεις ή να παρακολουθήσετε συγκρούσεις που συμβαίνουν σε όλο τον κόσμο, ένας στωικός θα λαμβάνει πληροφορίες μόνο από ισχυρές πηγές, θα τις αξιολογεί ορθολογικά και δεν θα βιάζεται να κρίνει χωρίς να είναι πλήρως ενημερωμένος.
Η βία που έλαβε χώρα ως αποτέλεσμα παραπληροφόρησης ή λανθασμένων πληροφοριών ήταν πάντα μια μάστιγα, αλλά αυτό έχει ενταθεί τον τελευταίο καιρό με τον πολλαπλασιασμό της παραπληροφόρησης στο διαδίκτυο.
Είναι στον έλεγχό σας να αναζητάτε πληροφορίες υψηλής ποιότητας και να ενεργείτε ορθολογικά.
Μην παρασυρθείτε από τον φόβο ή την οργή των άλλων
Προσέξτε να μην παρασυρθείτε σε πανικό ή από τα συναισθήματα των άλλων, λένε οι στωικοί. Επίκτητος: «Οι απόψεις και τα προβλήματα των άλλων μπορεί να είναι μεταδοτικά. Μην σαμποτάρετε τον εαυτό σας υιοθετώντας άθελά σας αρνητικές, μη παραγωγικές συμπεριφορές μέσω των συναναστροφών σας με άλλους».
Οι στωικοί γνώριζαν ότι οι όχλοι μπορούσαν να προκαλέσουν οργή και έντονη συγκίνηση. Θα πρέπει να μείνετε μακριά από αυτούς – και να αποφασίσετε μόνοι σας για θέματα, χωρίς να επηρεάζεστε από τα υψηλά συναισθήματα των άλλων. Ο Σενέκας είπε ότι «η συναναστροφή με το πλήθος είναι επιβλαβής. Δεν υπάρχει κανένας άνθρωπος που να μην μας κάνει ελκυστική κάποια κακία, ή να μας τη σφραγίζει ή να μας μολύνει ασυνείδητα με αυτό. Σίγουρα, όσο μεγαλύτερος είναι ο όχλος με τον οποίο συναναστρεφόμαστε, τόσο μεγαλύτερος ο κίνδυνος».
Αντίθετα, ένας στωικός θα συμβούλευε να καθοδηγηθείς από τις τέσσερις αρετές (θάρρος, εγκράτεια, δικαιοσύνη και σοφία) και τη δική σου λογική σκέψη.
Να είστε χαλαροί
Οι αρχαίοι Έλληνες είχαν μια λέξη για την κατάσταση του μυαλού που πρέπει να καλλιεργήσουμε για να παραμείνουμε ήρεμοι: αταραξία.
Η αταραξία είναι μια κατάσταση όπου είστε απαλλαγμένοι από αγωνία και ανησυχία. Οι αρχαίοι φιλόσοφοι πίστευαν ότι η επίτευξη αταραξίας δημιουργούσε μια συναισθηματική ομοιόσταση, όπου το αποτέλεσμα δεν θα ήταν απλώς μια πιο σταθερή διάθεση σε επίπεδο βάσης, αλλά μια που ελπίζουμε ότι θα έρεε στους ανθρώπους γύρω σας.
Εάν είστε πιο ήρεμοι, θα είναι λιγότερο πιθανό να αντιδράσετε εάν κάτι δεν σας πάει.
Φανταστείτε ότι η πτήση σας καθυστερεί λόγω κακοκαιρίας. Θα μπορούσατε να αντιδράσετε και να βγάλετε τον θυμό και την απογοήτευσή σας στο προσωπικό της αεροπορικής εταιρείας (που δεν έχει δύναμη να αλλάξει τον καιρό) ή θα μπορούσατε να αποδεχτείτε ότι η κατάσταση είναι εκτός ελέγχου – και να παραμείνετε ήρεμοι και ψύχραιμοι.
Με την αταραξία, όχι μόνο δεν καταστρέψετε τη δική σας μέρα, αλλά αποφεύγετε να καταστρέψετε και τη μέρα των άλλων. Σε μια ήρεμη κατάσταση μπορεί να πάρεις ακόμα καλύτερες αποφάσεις.
Στην ιδανική περίπτωση, κάποιος σε κατάσταση αταξίας δεν καταλαμβάνεται από συναισθήματα όπως λαγνεία, φθόνος ή φόβος. Αντίθετα, έχουν χρησιμοποιήσει το τεστ ελέγχου για να καταλάβουν τι μπορούν να ελέγξουν και τι όχι.
Επιδιώξτε να είστε υπομονετικοί στη ζωή σας και με τους άλλους
Μπορεί να μην έχετε τον έλεγχο των συγκρούσεων σε μια μακρινή χώρα (ή τη δική σας) – αλλά μπορείτε να είστε υπομονετικοί με όλους αυτούς που συναντάτε – ακόμα και με τους ανθρώπους που σας ενοχλούν.
Ο Μάρκος Αυρήλιος, ο Ρωμαίος αυτοκράτορας και στωικός φιλόσοφος, είχε αυτό το πρόβλημα. Έγραψε στο ημερολόγιό του ως υπενθύμιση: «Όταν ξυπνήσεις το πρωί, πες στον εαυτό σου: οι άνθρωποι τους οποίους αντιμετωπίζω σήμερα θα είναι αχάριστοι, αλαζονικοί, ανέντιμοι, ζηλιάρηδες και σιχαμένοι. Είναι έτσι γιατί δεν μπορούν να ξεχωρίσουν το καλό από το κακό».
Αλλά υπενθύμισε στον εαυτό του την ανθρωπιά ακόμη και ανθρώπων που τον ενοχλούσαν ή τον απογοήτευαν: «Γεννηθήκαμε για να συνεργαζόμαστε όπως τα πόδια, τα χέρια και τα μάτια, όπως οι δύο σειρές δοντιών, πάνω και κάτω. Το να εμποδίζει ο ένας τον άλλον είναι αφύσικο. Το να νιώθεις θυμό για κάποιον, να του γυρίζεις την πλάτη: αυτά είναι αφύσικα». Δηλαδή, μπορείτε να αποδεχτείτε ότι οι άλλοι άνθρωποι είναι ενοχλητικοί. Ταυτόχρονα, μπορείτε να δεχτείτε ότι είναι άνθρωποι, όπως ακριβώς είστε και εσείς, θα περιέχουν το καλό μαζί με το κακό.
Δεν μπορείτε να ελέγξετε αυτούς τους ανθρώπους, μόνο την αντίδρασή σας σε αυτούς. Σε αυτήν την αντίδραση, μπορείτε να είστε ειρηνικοί και συμπονετικοί, ή –αν σας ενοχλούν πραγματικά– μπορείτε να απομακρυνθείτε από την κατάσταση.
Το χειρότερο πράγμα για έναν στωικό ήταν να αντιδράς με θυμό σε ανθρώπους που σε ενοχλούν. Αυτό μόνο κλιμακώνει την κατάσταση και προκαλεί σύγκρουση από την οποία είναι δύσκολο να υποχωρήσεις.
Μην ενεργείτε με άγχος ή φόβο
Οι στωικοί αποδέχτηκαν επίσης ότι η ζωή ήταν γεμάτη αλλαγές: ακριβώς όταν αισθάνεσαι άνετα με μια σειρά περιστάσεων, η ζωή σου δίνει μια άλλη τροπή. Αν είσαι χαλαρός και περιμένεις αλλαγή, τότε μπορείς να το αντιμετωπίσεις καλύτερα.
Ο Μάρκος Αυρήλιος τα κατάφερε σε ταραγμένους καιρούς μην αφήνοντας τις σκέψεις του να κυριεύονται από αρνητικότητα. «Το σύμπαν είναι αλλαγή. Η ζωή μας είναι αυτό που κάνουν οι σκέψεις μας», έγραψε στο ημερολόγιό του.
Χρησιμοποιήστε το τεστ ελέγχου για να ηρεμήσετε το άγχος. Εάν δεν μπορείτε να κάνετε τίποτα γι ‘αυτό – αν είναι εκτός ελέγχου σας – τότε αξίζει να ανησυχείτε;
«Υπάρχει μόνο ένας τρόπος για την ευτυχία και αυτός είναι να σταματήσουμε να ανησυχούμε για πράγματα που είναι πέρα από τη δύναμή μας ή τη θέλησή μας», έγραψε ο Επίκτητος.
[Πηγή]