Ποιος απ’ όλους;
Το όνομα Βαλεντίνος ήταν ένα αρκετά κοινό όνομα των αρχαίων Ρωμαίων. Υπάρχουν τουλάχιστον 50 διαφορετικές ιστορίες για το ποιος ήταν, τελικά, ο προστάτης-άγιος που τιμάται στις 14 Φεβρουαρίου. Δύο είναι οι επικρατέστερες. Η μία μιλάει για έναν ιερωμένο που έζησε τον 3ο αιώνα, ο οποίος, αψηφώντας την απαγόρευση των γάμων Χριστιανών που είχε επιβάλει ο αυτοκράτορας Κλαύδιος ο ΙΙ, πάντρευε νεαρά ζευγάρια κρυφά, στο όνομα της αγάπης και του έρωτα, έως ότου συνελήφθη. Σε κατ’ οίκον περιορισμό στο σπίτι ενός ευγενούς, θεράπευσε την κόρη του «δεσμοφύλακά» του, προσηλυτίζοντας έτσι όλη την οικογένεια στον Χριστιανισμό, σφραγίζοντας όμως την τύχη του. Πριν βασανιστεί και αποκεφαλιστεί, στις 14 Φεβρουαρίου, έστειλε ένα μήνυμα στο κορίτσι, το οποίο λέγεται πως είχε ερωτευτεί, υπογράφοντας ως «ο δικός σου Βαλεντίνος». Η άλλη ιστορία μιλάει για έναν Βαλεντίνο, πρώην επίσκοπο της επαρχίας του Τέρνι στην κεντρική Ιταλία. Λέγεται πως και εκείνος τελούσε μυστικά γάμους, πρακτική για την οποία επίσης μαρτύρησε και αποκεφαλίστηκε στις 14 Φεβρουαρίου. Όσο πάντως κι αν θέλουμε να αποδώσουμε ρομαντισμό στις ιστορίες και τους θρύλους γύρω από τον πραγματικό Άγιο Βαλεντίνο, η πλειοψηφία των μελετητών αμφισβητεί τέτοιο ενδεχόμενο.
Έγινε επίσημα γιορτή του έρωτα στα 1300
Η 14η Φεβρουαρίου ορίστηκε και επίσημα ως «ημέρα του Αγίου Βαλεντίνου» στα τέλη του 5ου αιώνα από τον Πάπα Γελάσιο Α΄. Συνδέθηκε όμως με τον έρωτα και την αγάπη, χάρη στον άγγλο ποιητή Geoffrey Chaucer. Σε ποίημά του που έγραψε στα 1370-1380, με τον τίτλο «Parliament of Fowls» (το κοινοβούλιο των πτηνών), ο Chaucer γράφει, εν ολίγοις, πως είναι η ημέρα του Αγίου Βαλεντίνου που κάθε πουλί έρχεται να διαλέξει το ταίρι του. Έτσι δημιουργήθηκε και μια κοινή πεποίθηση στους Βρετανούς αλλά και στους Γάλλους πως η εποχή ζευγαρώματος των πουλιών (και ανθρώπων;) ξεκινά στις 14 Φεβρουαρίου.
Ο πρώτος «Βαλεντίνος» στάλθηκε τον 15ο αι.
Το παλαιότερο «ραβασάκι» το οποίο γνωρίζει η ιστορία ήταν ένα ποίημα που έγραψε στη σύζυγό του ένας γάλλος δούκας με το όνομα Charles, το 1415. Ο Charles, μόλις 21 ετών, έγραψε το γλυκό σημείωμα στην αγαπημένη του ενώ ήταν φυλακισμένος στον πύργο του Λονδίνου. Ένας από τους στίχους έλεγε: «Είμαι ήδη άρρωστος από αγάπη για σένα, τρυφερέ μου Βαλεντίνε»…
Η γιορτή του Αγίου Βαλεντίνου έχει τις ρίζες της σε ένα παγανιστικό έθιμο
Παρόλο που, ιστορικά, η ημέρα του Αγίου Βαλεντίνου γιορτάζεται προς τιμήν του θανάτου του Αγ. Βαλεντίνου στις 14 Φεβρουαρίου, πολλοί πιστεύουν πως «εμπνέεται» από τα Λουπερκάλια που γιορτάζονταν κάθε χρόνο στην αρχαία Ρώμη στις 15 Φεβρουαρίου προς τιμήν του Λούπερκους, θεού της γονιμότητας. Η γιορτή είχε αίμα, βία και… σεξ. Με θυσίες ζώων, τυχαία ζευγαρώματα και «παραλήρημα» ξόρκιζαν τα κακά πνεύματα και παρακαλούσαν για γονιμότητα.
Ο μικρός Έρωτας και η ελληνική μυθολογία
Η παχουλή και σκανταλιάρικη φιγούρα με το τόξο και το βέλος που εμφανίζεται παντού μόλις μπαίνει ο Φεβρουάριος, «ανήκει» στον αρχαίο θεό της ελληνικής μυθολογίας με το όνομα Έρως. Ο Έρως ήταν στην πραγματικότητα ένας πανέμορφος, αθάνατος, νεαρός άντρας που κατείχε την «τρομακτική» δύναμη να κάνει τους ανθρώπους να ερωτεύονται. Πολύ αργότερα, τον 4ο αιώνα, οι Ρωμαίοι θα αποδώσουν στον Έρωτα τη μορφή του χαριτωμένου μικρού αγοριού με το τόξο και το βέλος και θα του δώσουν το όνομα «Κιούμπιντο» (επιθυμία). Στην αυγή του 19ου αιώνα, ο Κιούμπιντο ήταν πια άρρηκτα συνδεδεμένος με την ημέρα του Αγίου Βαλεντίνου, λόγω της δύναμής του να ασκεί ακαταμάχητη έλξη μεταξύ των ανθρώπων.
Η ανταλλαγή ερωτικών επιστολών γίνεται μόδα μετά τα 1800
Οι άνθρωποι άρχισαν να ανταλλάσσουν ερωτικές κάρτες και επιστολές, τόσο στο ταίρι τους όσο και σε αγαπημένους φίλους, από τον 17ο αιώνα και μετά. Όμως ήταν στα 1840 περίπου που άρχισαν να παράγονται μαζικά οι πρώτες «θεματικές» κάρτες για τον Άγ. Βαλεντίνο στις Ηνωμένες Πολιτείες, από την καλλιτέχνη και επιχειρηματία Έσθερ Χάουλαντ. Στο επιχειρηματικό δαιμόνιο της Χάουλαντ, η οποία δικαιολογημένα ονομάστηκε και η «μητέρα του αμερικανικού Βαλεντίνου», αποδίδεται η εμπορευματοποίηση της συγκεκριμένης ημέρας στην Αμερική, ενώ οι περίτεχνες καρτούλες της που στόλιζε με δαντέλες και κορδέλες, θεωρούνται… ιστορικά κειμήλια.
Η παράδοση να στέλνεις λουλούδια για τον «Άγιο Βαλεντίνο» χρονολογείται από τον 17ο αιώνα
Μπορεί να είναι σήμερα μια αυτονόητη –και σχεδόν επιβεβλημένη– χειρονομία να στέλνεις στο έτερο ήμισυ ένα μπουκέτο κόκκινα τριαντάφυλλα, αλλά ήταν στα τέλη του 17ου αιώνα που το «έθιμο» άρχισε να γίνεται δημοφιλές. Ιθύνων νους ήταν ο βασιλιάς Κάρολος ο ΙΙ της Σουηδίας, ο οποίος σε ένα ταξίδι του στην Περσία «μυήθηκε» στη γλώσσα των λουλουδιών – την επικοινωνία χωρίς λέξεις, μόνο με λουλούδια, αφού κάθε λουλούδι στέλνει διαφορετικό μήνυμα. Η πρωτόγνωρη αυτή γνώση εξαπλώθηκε γρήγορα στην Ευρώπη και ως έθιμο έφτασε στο αποκορύφωμά του κατά τη Βικτωριανή εποχή, οπότε και έστελναν κόκκινα τριαντάφυλλα που συμβόλιζαν τα βαθύτερα αισθήματα αγάπης.
Η Αμερική ξοδεύει πολλά... για τον έρωτα
Σύμφωνα με στοιχεία της αμερικανικής ένωσης λιανεμπορίου, οι Αμερικάνοι ξόδεψαν πάνω από 20 δις δολάρια σε δώρα για τον Βαλεντίνο τους το 2019, ενώ για το 2020 αναμενόταν ρεκόρ πωλήσεων της τάξεως των 27 δις – εκ των οποίων τα 2,4 δις αφορούσαν μόνο σε γλυκίσματα. Οι ερωτευμένοι προτίθενται να ξοδέψουν κατά μέσο όρο $196 την ημέρα του Αγίου Βαλεντίνου, με τους άντρες να βγάζουν από την τσέπη $291 σε σύγκριση με τις γυναίκες που θα ξόδευαν έως $106 (πιο «σφιχτοχέρες» οι κυρίες).
145 εκατομμύρια κάρτες Αγίου Βαλεντίνου κάθε χρόνο
Σύμφωνα με τη Hallmark, 145 εκατομμύρια κάρτες στέλνονται, μόνο στην Αμερική, κάθε 14 Φεβρουαρίου (νούμερο που δεν περιλαμβάνει τις κάρτες που ανταλλάσσουν τα παιδιά στο σχολείο). Αυτό κάνει την ημέρα του Αγίου Βαλεντίνου τη δεύτερη μεγαλύτερη γιορτή, μετά τα Χριστούγεννα, που ο κόσμος ανταλλάσσει «ευχετήριες» κάρτες. Το εντυπωσιακό είναι πως οι περισσότερες κάρτες στέλνονται σε δασκάλους και δασκάλες, ακολουθούν τα ίδια τα παιδιά, μετά οι μητέρες και τέλος οι σύζυγοι. Αναμφίβολα η Hallmark έχει διανύσει μια «επική» πορεία από το 1913, όταν και πρωτολανσάρισε κάρτες αποκλειστικά για τον Άγιο Βαλεντίνο.
Και στα κατοικίδια…
Μόλις πέρυσι ξοδεύτηκαν περίπου 27,6 εκατομμύρια δολάρια σε δώρα για σκυλάκια την ημέρα του Αγ. Βαλεντίνου. Για γάτες ξοδεύτηκαν 17,1 εκατομμύρια. Γενικότερα, τα νοικοκυριά στην Αμερική ξοδεύουν περίπου 751,3 εκατομμύρια δολάρια σε δώρα για τα κατοικίδιά τους την ημέρα του Αγ. Βαλεντίνου.
Κοσμήματα, στην κορυφή των επιλογών
Μπορεί τα λουλούδια και οι σοκολάτες να έχουν καθιερωθεί ως δώρα της «αγάπης», αλλά η κατηγορία που σχεδόν μονοπωλεί την αγορά της 14ης Φεβρουαρίου είναι τα κοσμήματα, που το 2020 απέφεραν 5,8 δις δολάρια. Η δεύτερη στη σειρά κατηγορία στην οποία ξοδεύουν οι ερωτευμένοι, είναι μια βραδιά «έξω», με 4,3 δις, ακολουθούν τα είδη ένδυσης, τα γλυκά και τελευταία τα λουλούδια.
Το πρώτο κουτί-καρδιά με σοκολατάκια εμφανίστηκε το 1861
Το δημιούργησε ο Richard Cadbury, γιος του John Cadbury, ιδρυτή της θρυλικής σοκολατοβιομηχανίας. Ο Cadbury ο νεότερος άρχισε να τοποθετεί σοκολατάκια μέσα σε όμορφα μικρά κουτιά για να αυξήσει τις πωλήσεις. Η ιδέα για ένα κουτί σε σχήμα καρδιάς για την ημέρα του Αγίου Βαλεντίνου έγινε πραγματικότητα το 1861. Και γιγαντώθηκε, και γιγαντώθηκε… Σήμερα, περισσότερα από 36 εκατομμύρια κουτιά-καρδιές με σοκολατάκια πωλούνται κάθε χρόνο αυτή την ημερομηνία. Μην προσπαθήσεις να υπολογίσεις τους τόνους σοκολάτας…
Περίπου 6 εκατομμύρια ζευγάρια αρραβωνιάζονται εκείνη την ημέρα
Λογικό. Υπάρχει πιο κατάλληλη στιγμή να κάνεις στην αγαπημένη σου πρόταση γάμου από την ημέρα που είναι αφιερωμένη στον έρωτα και την αγάπη; Η 14η Φεβρουαρίου είναι η πιο δημοφιλής ημερομηνία για να κάνει κάποιος την πολυαναμενόμενη (;) ερώτηση, γι’ αυτό και περίπου 6 εκατομμύρια ζευγάρια αρραβωνιάζονται εκείνη την ημέρα.
Δεν γιορτάζεται παντού με τον ίδιο τρόπο
Σε πολλές χώρες της Λατινικής Αμερικής η 14η Φεβρουαρίου γιορτάζεται ως η «ημέρα των ερωτευμένων» ή «η ημέρα της αγάπης και της φιλίας». Αν και τα ζευγάρια ανταλλάσσουν σοκολατένια γλυκίσματα και λουλούδια, είναι ουσιαστικά μια ημέρα για να δείξεις την ευγνωμοσύνη σου στους φίλους σου. Στην Ιαπωνία, το έθιμο θέλει μόνο οι γυναίκες να προσφέρουν στους άντρες της ζωής τους γλυκά, με την ποιότητα της σοκολάτας να θεωρείται το «βαρόμετρο» της αγάπης τους και των πραγματικών τους αισθημάτων. Στις 14 Μαρτίου, ακριβώς έναν μήνα αργότερα, οι άντρες θα ανταποδώσουν τη χειρονομία σε μια γιορτή που είναι γνωστή ως «Λευκή Ημέρα».